Một trong những câu hỏi mà tôi thường nhận được từ bệnh nhân sau phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước (ACL) là về nguy cơ đứt lại.
Đây là một mối bận tâm hoàn toàn chính đáng, bởi thực tế là bất kỳ dây chằng chéo trước nào đã được phẫu thuật tái tạo cũng có khả năng bị đứt lại, với nguy cơ có thể dao động từ rất thấp (một hoặc hai phần trăm) đến khá cao (hơn 20 phần trăm).
Thông qua kinh nghiệm thực tế và dựa trên những dữ liệu nghiên cứu đáng tin cậy từ các nghiên cứu dài hạn quy mô lớn, chúng tôi nhận thấy rằng một trong những yếu tố có ảnh hưởng quan trọng nhất đến nguy cơ đứt lại chính là loại mảnh ghép (graft) được sử dụng trong quá trình phẫu thuật.
Việc lựa chọn mảnh ghép phù hợp có thể giúp bạn giảm thiểu đáng kể rủi ro không mong muốn này.
Các Lựa Chọn Mảnh Ghép Phổ Biến
Trong phẫu thuật tái tạo dây chằng chéo trước, có hai loại mảnh ghép chính được sử dụng:
- Mảnh ghép tự thân (Autograft): Mảnh ghép này được lấy từ chính cơ thể của bệnh nhân. Các vị trí thường được lấy là gân bánh chè (patellar tendon), gân khoeo (hamstring) hoặc gân cơ tứ đầu (quad tendon). Quá trình lấy mảnh ghép này tạo ra một vị trí phẫu thuật thứ hai trên cơ thể bạn để “thu hoạch” gân.
- Mảnh ghép đồng loại (Allograft): Mảnh ghép này được lấy từ người hiến tặng đã qua đời (cadaver). Nguồn lấy cũng tương tự như mảnh ghép tự thân, tức là từ gân bánh chè, gân khoeo, hoặc gân cơ tứ đầu của người hiến tặng.
Một điều rất quan trọng cần hiểu rõ là: Loại mảnh ghép không làm thay đổi chức năng, hiệu suất hay khả năng bạn có thể đạt được sau khi dây chằng chéo được tái tạo. Bạn sẽ không chạy nhanh hơn, nhanh nhẹn hơn hay nhảy cao hơn chỉ vì loại mảnh ghép. Mức độ trở lại thể thao và hoạt động cũng tương tự nhau giữa các loại mảnh ghép. Tuy nhiên, điểm khác biệt cốt lõi là loại mảnh ghép, hoặc vị trí lấy mảnh ghép tự thân, lại có tác động trực tiếp đến nguy cơ bị đứt lại của dây chằng mới.
Phát Hiện Quan Trọng Từ Nghiên Cứu: Mảnh Ghép Đồng Loại Có Nguy Cơ Đứt Lại Cao Hơn Đáng Kể
Một phát hiện rất rõ ràng và nhất quán từ các nghiên cứu quy mô lớn là: Mảnh ghép đồng loại có nguy cơ đứt lại cao gấp ba lần so với mảnh ghép tự thân. Sự khác biệt này trở nên cực kỳ quan trọng đối với những người trẻ tuổi, đặc biệt là nhóm từ 22 tuổi trở xuống.
Đối với các vận động viên thi đấu hoặc người trẻ tuổi hoạt động thể thao mạnh dưới độ tuổi khoảng hai mươi lăm, việc lựa chọn tái tạo ACL bằng mảnh ghép tự thân (lấy từ chính cơ thể họ) là một quyết định rất nên cân nhắc và ưu tiên hàng đầu để giảm thiểu rủi ro.
Đối với những người ở độ tuổi giữa hai mươi trở lên, sự khác biệt về nguy cơ đứt lại giữa hai phương pháp này trở nên nhỏ hơn và thường không còn đáng kể nữa. Điều thú vị là nhóm bệnh nhân lớn tuổi hơn giữa hai mươi cũng có xu hướng ít bị đứt lại ACL hơn nói chung. Lý do chính xác cho sự khác biệt theo độ tuổi này hiện vẫn đang được nghiên cứu và chưa có kết luận cuối cùng.
Chính vì sự khác biệt đáng kể về nguy cơ đứt lại ở nhóm bệnh nhân trẻ tuổi, nhiều bác sĩ phẫu thuật hiện nay không còn khuyến khích hoặc sử dụng mảnh ghép đồng loại cho các bệnh nhân trẻ tuổi nữa.
Các Yếu Tố Cá Nhân Ảnh Hưởng Đến Nguy Cơ Đứt Lại Của Bạn
Ngoài loại mảnh ghép, một số yếu tố cá nhân của bạn cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hình nguy cơ đứt lại.
Các yếu tố này bao gồm chiều cao, cân nặng, giới tính, môn thể thao bạn tham gia và mức độ hoạt động thể chất của bạn.
Tuổi tác của bạn, như tôi đã đề cập, có tác động rất lớn, đặc biệt là khi cân nhắc sử dụng mảnh ghép đồng loại.
Bên cạnh đó, độ lỏng lẻo của khớp gối (độ lỏng – laxity) sau chấn thương cũng ảnh hưởng đến nguy cơ đứt lại. Bác sĩ phẫu thuật của bạn sẽ đánh giá mức độ lỏng này trong quá trình khám trước phẫu thuật để xác định xem bạn có độ lỏng bình thường hay độ lỏng ở mức độ cao.
Đánh Giá Sự Khác Biệt Về Nguy Cơ Đứt Lại: Chỉ Số Nào Quan Trọng?
Khi so sánh nguy cơ đứt lại giữa các loại mảnh ghép, điều quan trọng là phải tập trung vào sự khác biệt tuyệt đối, tức là lấy số phần trăm nguy cơ cao hơn trừ đi số phần trăm nguy cơ thấp hơn.
Việc chỉ nhìn vào sự khác biệt phần trăm tương đối có thể gây hiểu lầm.
Ví dụ: Nếu một loại mảnh ghép có nguy cơ đứt lại là 4% và loại khác là 3%, sự khác biệt tuyệt đối chỉ là 1%. Nguy cơ của loại 4% đúng là cao hơn 33% so với loại 3% (vì (4-3)/3 = 1/3 ≈ 0.33 hay 33%), nhưng sự khác biệt tuyệt đối 1% thường được coi là không đáng kể về mặt lâm sàng. Ngược lại, nếu một loại mảnh ghép có nguy cơ là 12% và loại khác là 16%, sự khác biệt phần trăm tương đối vẫn là 33% (vì (16-12)/12 = 4/12 = 1/3 ≈ 0.33), nhưng sự khác biệt tuyệt đối là 4% lại là một con số đáng để bạn và bác sĩ phải bận tâm.
Dựa trên dữ liệu nghiên cứu, chúng ta có thể xem xét mức độ quan trọng của sự khác biệt tuyệt đối này như sau:
- Sự khác biệt tuyệt đối ít hơn 3%: Bạn có thể lựa chọn loại mảnh ghép nào cũng được, sự khác biệt nguy cơ là không đáng kể.
- Sự khác biệt tuyệt đối từ 3% đến 5%: Bạn nên ưu tiên lựa chọn loại mảnh ghép được dự đoán có nguy cơ đứt lại thấp hơn.
- Sự khác biệt tuyệt đối trên 5%: Bạn nên cân nhắc loại bỏ lựa chọn mảnh ghép được dự đoán có nguy cơ đứt lại cao hơn do sự khác biệt này là rất đáng kể.
Chúng tôi luôn khuyến khích bệnh nhân của mình thảo luận kỹ lưỡng về các yếu tố cá nhân, nguy cơ đứt lại dự kiến và các lựa chọn mảnh ghép với bác sĩ phẫu thuật để đưa ra quyết định tối ưu nhất cho trường hợp của mình.
Vai Trò Quyết Định Của Phục Hồi Chức Năng
Dù bạn lựa chọn loại mảnh ghép nào đi chăng nữa, một điều chắc chắn là: Bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ đứt lại ACL của mình bằng cách hoàn thành đầy đủ và nghiêm túc chương trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật và quá trình luyện tập trở lại thể thao chuyên biệt. Các nghiên cứu uy tín đã chỉ ra rằng việc tham gia vào một chương trình phục hồi chức năng dựa trên bằng chứng khoa học có thể giúp giảm nguy cơ đứt lại tới 40 đến 60 phần trăm.
Tại daychangcheo.vn, chúng tôi áp dụng các phác đồ phục hồi chức năng tiên tiến, được thiết kế dựa trên các bằng chứng khoa học mới nhất nhằm giúp bạn phục hồi sức mạnh cơ bắp, lấy lại đầy đủ phạm vi chuyển động của khớp gối và cải thiện sự kiểm soát thần kinh cơ sau phẫu thuật. Tuy nhiên, cần hiểu rõ rằng, mặc dù phục hồi chức năng là cực kỳ quan trọng, nó không thể hoàn toàn bù đắp hoặc xóa bỏ nguy cơ đứt lại vốn đã cao nếu bạn chọn loại mảnh ghép có nguy cơ ban đầu cao hơn.
Tất cả bệnh nhân sau phẫu thuật tái tạo ACL nên hoàn thành đầy đủ và nghiêm túc chương trình phục hồi chức năng theo chỉ định và chương trình luyện tập chuyên biệt (ví dụ như return-to-sport training) trước khi quay trở lại các hoạt động hàng ngày bình thường, và đặc biệt là khi có ý định quay trở lại thi đấu thể thao.
Đây là yếu tố then chốt để bảo vệ dây chằng mới của bạn, tối ưu hóa kết quả phục hồi và giảm thiểu nguy cơ tái chấn thương.
